Gün bugün! 22 Nisan Dünya Günü...Yaşadığımız güzellikler dolu bu gezegenin geleceği için daha geç olmadan harekete geçme, adımlarımızı sayma ve atıklarımızı azaltma zamanı. Çöplerimizin miktarı aldı başını gitti, okyanuslarda bir kıta boyutunu çoktan aştı. İşin ucu maalesef her şeye dokunuyor. Açlık, susuzluk, iklim krizi, doğal hayatın ve dünyanın geleceği...
Diyorum ki, hazır pandemiyle hayatlar alt üst olmuş, düzenler değişmişken bari alışkanlıklarımıza faydalı bir takım düzenlemeler getirelim, bazı şeylerden vazgeçelim, sorumluluk alalım ve geleceğimize sahip çıkalım.
Bu sorumluluk bize ait çünkü dünya üzerinde çöp üreten tek varlık insan! Miktarı her geçen gün katlanarak artan çöplerimiz, Pasifik Okyanusu'nun ortasında yüz ölçümü Türkiye'nin iki katı büyüklüğünde (2019 verilerine göre) 7. Kıta diye de adlandırılan bir çöp kıtası oluşturdu. Yaylalarda otlayan ineklerin, göklerde uçan kuşların, denizlerdeki tüm canlıların midelerinden bizim hesapsızca sağa sola fırlattığımız çöplerimiz çıkıyor.
Gıda İsrafı
İşin daha da acı boyutu, doğaya verdiğimiz zarar yetmiyormuş gibi, çok büyük bir gıda israfının da parçasıyız. BM'nin 2021 Mart ayında yayınladığı raporuna göre dünyada her yıl yaklaşık 931 milyon ton gıda israf ediliyor ve Türkiye maalesef bu israfta başı çeken ülkeler arasında geliyor.
Kişi başına senelik 93 kg, toplamda 7.7 milyon ton gıda israfı ile Türkiye gıda israfında dünyada 3'üncü sırada.
"Hane halkı ve bireyler olarak restoran ve otellerin yanında ne yapabiliriz?" diye düşünmeyin. Çünkü raporda gıda israfının yüzde 61'inin evlerde yapıldığı ortaya çıkıyor!
Bugün dünyada yaklaşık 700 milyon insan açlıkla mücadele ederken, verimli tarım arazileri yok olurken ve susuzluk "ben geldim, kapıdayım" derken, gıda israfını azaltmak, durdurmak için elimizden geleni yapmalıyız.
Mutfaklarımızda Sıfır Atık Dönüşümü İçin Neler Yapabiliriz?
Alışverişinizi Planlayın
Pandemi sürecinde restoranların kapanmasıyla beraber evlerde daha çok yemek yapmaya başladık. İlk dalgada kıtlık bilinciyle hareket ettik, bol bol stok yaptık. Şimdi görüyoruz ki, makarna ve tuvalet kağıdı o kadar da kolay bitmiyor :) Peki nasıl daha etkin planlama yapabiliriz?
Süpermarkete gitmeden evinizdeki malzemeleri mutlaka kontrol edin.
Elde kalan bozulmaya yakın malzemeleri değerlendirebileceğiniz yemek tarifleri düşünün ve eksiklerinizi ona göre belirleyin.
Haftalık yapılacak yemekleri önden planlayın ve alışverişinizi bu plana göre yapın.
İsrafı önlemek için yemek yaparken porsiyon miktarlarını abartmamaya çalışın.
Buzdolabınızı ve Kilerinizi Organize Edin
Raf ömrü dolan bakliyat, baharat, süt ürünleri, 3 gün üst üste yendikten sonra bitmeyince buzdolabının dip köşesinde küçük kaplarda kalmış yemekler çoğumuzun evlerinde yaşadığı israf örnekleri arasında. Neler yapabiliriz?
Yemeklerinizi FIFO (First in, first out) tekniği ile, yani ilk alınanlar (tarihi ilk geçecek ürünler) ilk kullanılacak şekilde dolaplarınıza yerleştirin.
Her ihtimale karşı rafların, dolapların arka sıralarını ayda 1-2 kez kontrol edin.
Ayrıca tarihi geçen her ürün anında bozulmuyor. Üretici firmalar raf ömrüne mutlaka bir güvenlik marjı koyuyor. Özellikle ambalajı hiç açılmamış ürünleri çöpe atmadan önce görüntüsü ve kokusunu mutlaka kontrol edin. İyi duruyorsa, öncelikli olarak tüketin.
Malzemelerin Ömürlerin Uzatın
Gıdaları hava geçirmeyen kaplarda, güneş görmeyen, kuru ortamda ve doğru ısılarda saklayın.
Dondurun! Fazla gelen ve bir gün daha yemek istemediğiniz yemeklerinizi bozulmadan ağzı sıkı kavanozlarla buzluğa atın. Etler, sebze yemekleri, bakliyatlar, hamur işleri ve hatta meyveler bile ihtiyaç anında çözüldükten sonra da lezzetlerini koruyor
Turşu kurun! En etkin geleneksel gıda saklama yöntemlerinde biri turşu kurmak. Üstelik bağırsak floramız için de çok faydalı. İlham almak için artisanal turşuculardan Begüm Yaramancı'nın turşularına göz atabilirsiniz.
Yeşillikleri kurutun! Fazla gelen ve kullanamayacağınızı düşündüğünüz taze fesleğen, reyhan,rezene, kekik gibi otları güneşte, kağıtlar üzerinde kurutup makarna ve salatalarınızda kullanabileceğiniz baharat çeşnileri haline getirebilirsiniz.
Yeşilliklerin tazeliklerini korumak için benim uyguladığım en etkin yöntem , karbonatlı suda beklettikten sonra çiçekleri suya koyar gibi ağzı açık kavanozlarda suya koymak ve yaprakları dolapta tozlanmasın ve korunsun diye tepelerine buzdolabı poşeti geçirmek. Bu şekilde yeşilliklerim 1 hafta 10 gün tazeliğini koruyor :)
Tek Kullanımlık Ürünlerden Vazgeçin
Plastik poşet yerine bez torba,
Plastik şişe yerine suluklar,
Karton ve plastik bardaklar yerine termoslar,
Aluminyum folyo ve streç film yerine balmumu ve silikon kapaklar,
Pişirme kağıdı yerine silikon pişirme tepsisi,
Bakliyatlar için bez saklama keseleri,
Plastik pipet yerine bambu pipet kullanın.
Listelediğim tüm bu doğa dostu ürünleri nereden bulacağım şimdi diyenlere hemen aşağıda bazı site ve linkleri paylaşıyorum:)
Saklama kaplarınız için silikon kapaklar & yağlı kağıt yerine silikon fırın tepsisi için :
Silikon kaplar sağlığa zararlı mıdır ?
% 100 silikondan üretilen kaplar kanserojen madde içermedikleri gibi esnek, çatlamaz, kırılmaz yüzeye sahip oldukları için hem yağsız kullanılabilirler hem de yapışmaz yüzeyleri sayesinde temizlikleri başka ürünlere göre çok daha kolaydır. Bu sebeplerden de silikon ürünleri doğa dostu ürün rehberleri içine ekleyebiliriz.
Kompost Yapın
Özellikle bahçeniz ve bitkileriniz varsa çöpe giden gıda atıklarınızla kendi organik gübrenizi üretmeniz mümkün. Böylelikle organik atıkları tekrar doğanın döngüsüne dahil edebilir, toprağa faydalı organizmalar kazandırarak verimini arttırabilir ve bir yandan da kimyasal gübreleri kullanmadığınız için daha doğal ve mineral zengini mahsül alabilirsiniz.
Evde kompost yapımını merak ederseniz internette pek çok video ve yazı bulabilirsiniz. Ben Live To Bloom sitesindeki yönlendirmeyi pratik ve net bulduğum için linkini ekliyorum.
Uygulamalarla Adımlarınızı Ölçün
Nasıl ki, gün içindeki hareketimizi, adım sayımızı cep telefonlarımızdaki uygulamalardan takip ediyorsak, benzer şekilde karbon ayak izimizi ve çevre dostu adımlarımızı takip edip, kayıt altına alabileceğimiz hatta bir oyuna çevirebileceğimiz güzel uygulamalar mevcut.
Eevie uygulamasına başta yaşam stiliniz ve gündelik rutininiz hakkında bilgiler giriyor ve yaşadığınız ülke ve coğrafyaya göre kendi çevre puanınınızı görüyorsunuz. Daha sonra harekete geçmek istediğiniz konularda hedefler belirleyerek, karbon ayak izinizi saymaya ve mümkün oldukça düşürmeye başlıyorsunuz. Uygulama size günlük hatırlatmalar yaparak, motivasyonu da sıkı tutuyor :)
JouleBug uygulamasında ise sürdürülebilir alışkanlıklarınızı oyun içinde eğlenceli bir şekilde kayıt altına almanızı sağlıyor. Bu uygulamada bir yarışmanın içinde hedeflediğiniz konularda çevre hareketlerine dahil olarak puan toplayabiliyor ve kendi takımlarınızı kurabiliyorsunuz. Uygulamaların en güzel yanları ise çok basit gibi görününen, ama düzenli yapıldığında çevre için çok önemli tasarruflar sağlayan önerileri görmenizi de sağlamaları.
Tariflerinizde Yaratıcı Olun
Yemek yapmak başlı başına bir yaratım süreci. Yaratıcılığınızı biraz kullanarak mutfaklarınızda daha fazla tasarruf etmek ve gıda israfını önlemek mümkün. Nasıl mı ?
Her zaman reçetelere bağlı kalmayın. Evinizde, elinizdeki malzemelerle kendi keşiflerinizi yapın.
Malzemeleri yakından tanıyın. Sebzelerin yenmeyeceğini düşündüğünüz ya da öyle öğrendiğiniz bölümleri de yemeklerde kullanılabilir, çok da güzel tatlar katabilir.
Az malzemeyle, çok lezzet için baharatlar kullanın.
Hepimize ilham olması için IKEA Canada'nın evlerimizde çöpe giden malzemelerden hazırladığı 50 faklı reçeteden oluşan yemek kitabı "The Scraps Book" u da ekleyeyim dedim. Kendi reçetelerim ise başka bir yazı konusu olarak gelsin :)
Görsele tıklayarak yemek kitabını ücretsiz indirebilirsiniz.
Daha güzel yarınlar için lütfen siz de önerilerinizi paylaşın :)